Yenilenebilir Enerji Hukuku

Artan enerji ihtiyacının karşılanması sürecinde, çevresel, sosyal ve ekonomik unsurlar dikkate alındığında, geleneksel ya da tükenebilir yakıtların yerini alabilecek yeni enerji kaynaklarına yönelim kaçınılmaz olmuştur. Bu noktada, fosil yakıtların yerini giderek yenilenebilir enerji kaynakları almaktadır.

Yenilenebilir kaynakların en belirgin özelliği, doğada sürekli bulunmaları ve kendilerini yenileyebilme kapasitesine sahip olmalarıdır. Güneş, rüzgâr, jeotermal enerji, biyoenerji, çevre enerjisi, dalga ve gelgit, hidrolik ile hidrojen bu kaynaklara örnek gösterilebilir. Çevre dostu teknolojilere dayanıyor olmaları, yenilenebilir enerjiye olan ilgiyi daha da artırmıştır. Bu ilginin yükselmesinde, Kyoto Protokolü gibi uluslararası çevre anlaşmalarının da önemli bir rol oynadığı unutulmamalıdır.

1970’li yıllardan itibaren özellikle güneş ve rüzgâr enerjisine yönelik araştırmalar hız kazanmış, bu kaynakların kullanım alanları da yaygınlaşmıştır.

Uluslararası Enerji Ajansı’nın verilerine göre 2001-2030 döneminde yenilenebilir enerji kaynaklarına yapılacak yatırımın 10 trilyon dolara ulaşması beklenmektedir. Ayrıca OECD ülkelerinde, enerji üretiminde yenilenebilir kaynakların payının %25 seviyesine çıkarılması hedeflenmektedir.

Yenilenebilir Enerjinin Kaynakları

Direktif 2001/77/AT, Madde 2:

“Yenilenebilir enerji kaynakları fosil olmayan enerji kaynakları anlamına gelebilir (rüzgar, güneş, jeotermal, dalga, gelgit havzası, hidroelektrik, biyokütle, biyogaz, pis su arıtma tesisleri gazı ve biyogazı)”

Yenilenebilir Enerjinin Sektörleri

• Rüzgar enerjisi
• Güneş enerjisi
• Jeotermal enerji
• Okyanus enerjisi
• Biyoenerji

Yenilenebilir Enerji Hukukunun Kaynakları

• AB Enerji Politikası Hedefleri
• AB Yenilenebilir Enerji Hedefleri
• Enerji Politikası Üzerine Beyaz Kitap
• Topluluk Tüzükleri

Avrupa Birliği Enerji Politikası Hedefleri

• Geleneksel enerji kaynaklarının çevreye verdiği zararların azaltılması, (Kyoto Protokolü kapsamında)

• Enerjinin daha verimli kullanılmasının sağlanması,

• Enerji arzında güvenliğin teminat altına alınması ve kaynak çeşitliliğinin artırılması,

• Yenilenebilir enerjinin toplam enerji içindeki oranının iki katına çıkarılması, hedeflenmektedir.

Yenilenebilir Enerji Kaynaklarına Dair Yeşil Elektrik Direktifinin İçeriği

• Yenilenebilir enerji kaynakları kullanılarak elektrik üretiminin özendirilmesi,

• Bu kaynaklardan sağlanan elektrik tüketimine ilişkin ulusal hedeflerin ortaya konması,

• Gerektiğinde uyumlu bir destek mekanizmasını da içerecek şekilde ulusal destek programının hazırlanması,

• Yetki alınmasına yönelik ulusal idari süreçlerin kolaylaştırılması,

• Yenilenebilir enerji kaynaklarından elde edilen elektriğin iletim ve dağıtımına güvence altında erişim sağlanması,

• Brüt elektrik tüketiminde yeşil enerji oranını %14’ten %22’ye yükseltmeye yönelik bir planın oluşturulması,

• Avrupa genelinde toplam enerji tüketiminde yenilenebilir kaynakların payının %6’dan %12’ye çıkarmak,

• Kyoto Protokolü kapsamında sera gazı salımlarını azaltmaya dair AB’nin üstlendiği yükümlülüklerle uyum sürecini ilerletmek, amaçlanmaktadır.

Türkiye’deki Yenilebilir Enerji Hukukunu Durumu

Türkiye Cumhuriyeti Anayasa’sının 168. maddesi uyarınca:

“Tabii servetler ve kaynaklar Devletin hüküm ve tasarrufu altındadır. Bunların aranması ve işletilmesi hakkı Devlete aittir. Devlet bu hakkını belli bir süre için, gerçek ve tüzelkişilere devredebilir. Hangi tabii servet ve kaynağın arama ve işletmesinin, Devletin gerçek ve tüzelkişilerle ortak olarak veya doğrudan gerçek ve tüzelkişiler eliyle yapılması, kanunun açık iznine bağlıdır. Bu durumda gerçek ve tüzelkişilerin uyması gereken şartlar ve Devletçe yapılacak gözetim, denetim usul ve esasları ve müeyyideler kanunda gösterilir.”

Maddeden de anlaşılacağı üzere, tabii servetler ve kaynaklar devletin hüküm ve tasarrufu altındadır. Bu kaynakların aranması ve işletilmesi hakkı devlete aittir. Devlet, yasanın kendisine verdiği bu hakkını belli bir süre için, gerçek ve tüzel kişilere devredebilir. Hangi tabii servet ve kaynağın arama ve işletmesinin, devletin gerçek ve tüzel kişilerle ortak olarak veya doğrudan gerçek ve tüzel kişiler eliyle yapılması, kanunun açık iznine bağlıdır. Bu durumda gerçek ve tüzel kişilerin uyması gereken şartlar ve devletçe yapılacak gözetim, denetim usul ve esasları ve yaptırımları kanunda gösterilmektedir.

5346 Sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanundaki Tanımlar

Bakanlık: Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanlığını,

EPDK: Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunu,

DSİ: Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünü,

Yenilenebilir enerji kaynakları (YEK): Hidrolik, rüzgâr, güneş, jeotermal, biyokütle, dalga, akıntı ve gel-git gibi fosil olmayan enerji kaynaklarını,

Jeotermal kaynak: Yerkabuğundaki doğal ısı nedeniyle sıcaklığı sürekli olarak bölgesel atmosferik ortalama sıcaklığın üzerinde olan, erimiş madde ve gaz içerebilen su, buhar ve gazlar ile kızgın kuru kayaların enerjisini taşıyan su, buhar ve gazları, ifade edilmiştir.

Enerji Sektörüne İlişkin Türk Hukukundaki Düzenlemeler

• 3096 sayılı Türkiye Elektrik Kurumu Dışındaki Kuruluşların Elektrik Üretimi, İletimi, Dağıtımı ve Ticareti ile Görevlendirilmesi Hakkında Kanun (1984)

• 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun (2005)

• 6094 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (2010)

• 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu (2013)

KAYNAKÇA

https://www.dunyaenerji.org.tr/wp-content/uploads/2018/08/ZuhalBereketBasSunum.pdf

https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2709&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5

https://mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5346&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5