ARABULUCU KİMDİR?
Adalet Bakanlığınca sicile arabulucu olarak kayıt edilen hukuk fakültesi mezunu ve en az 5 yıllık kıdeme sahip kişilerdir. Arabulucu arabuluculuk kanunu ve yönetmeliğine uygun olarak taraflarla görüşüp, müzakerelerde bulunan ve tarafların birbirini anlamasını sağlayan tarafsız üçüncü kişidir. Taraflar arasında var olan uyuşmazlık için arabulucu bir karar mercii değildir.
ARABULUCULUK HANGİ UYUŞMAZLIKLARDA UYGULANIR?
Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebileceği yabancılık unsuru taşıyan uyuşmazlıklar da dahil olmak üzere tüm özel hukuk uyuşmazlıklarında arabuluculuk kurumu uygulanabilir.
ARABULUCULUĞUN ZORUNLU OLDUĞU UYUŞMAZLIKLAR:
Kanunlar gereğince dava açılmadan önce arabuluculuk kurumuna başvurulmasının zorunlu olarak düzenlendiği uyuşmazlıklardır.
1. 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunu’nun 73/A maddesiyle Tüketici mahkemelerinde görülen uyuşmazlıklar açısından arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır. Ancak aşağıda belirtilen uyuşmazlıklarda arabuluculuk kurumu uygulanmaz.
a) Tüketici hakem heyetinin görevi kapsamında olan uyuşmazlıklar; 2022 yılı için değeri 30.000 TL‘nin altında bulunan uyuşmazlıklarda tüketici hakem heyetlerine başvuru zorunludur. Tüketici uyuşmazlığının değeri 30.000 TL’nin altında ise Tüketici mahkemesine ve arabuluculuk kurumuna başvuru yapılamayacaktır.
b) Tüketici hakem heyeti kararlarına yapılan itirazlar; Tüketici Hakem Heyetine başvuru yapılmış ve bu heyet karar vermiştir. Bu karara karşı yapılan itirazı mahkeme bakmakla görevlidir. Bu durumda arabuluculuğa başvurulmaz.
c) 73/A üncü maddenin altıncı fıkrasında belirtilen davalar; tüketici örgütleri, ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile Bakanlık; haksız ticari uygulamalar ve ticari reklamlara ilişkin hükümler dışında, genel olarak tüketicileri ilgilendiren ve Tüketicinin Korunması Hakkında Kanuna aykırı bir durumun doğma tehlikesi olan hâllerde bunun önlenmesine veya durdurulmasına ilişkin ihtiyati tedbir kararı alınması veya hukuka aykırı durumun tespiti, önlenmesi veya durdurulması amacıyla tüketici mahkemelerinde dava açabilirler. Bu durumda arabuluculuğa başvurulmaz.
ç) 74 üncü maddede belirtilen davalar; satışa sunulan bir seri malın ayıplı olduğunun tespiti, üretiminin veya satışının durdurulması, ayıbın ortadan kaldırılması ve satış amacıyla elinde bulunduranlardan toplatılması için Bakanlık, tüketiciler veya tüketici örgütleri dava açabilir. Bu durumda da arabuluculuğa başvurulmaz.
d) Tüketici işlemi mahiyetinde olan ve taşınmazın aynından doğan uyuşmazlıklar; mülkiyet ve sınırlı ayni haklara dair uyuşmazlıklarda arabulucuya başvurulmaz.
2. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 5/a maddesine göre, TTK’nın 4. maddesinde belirtilen tüm ticari davalar ile diğer özel kanunlarda yer alan ticari davalardan, konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat talepleri hakkında dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır. Bu tür davalar, arabulucuya başvurulmadan doğrudan asliye ticaret mahkemesine açılırsa; dava şartı yokluğu nedeniyle usulden reddedilir.
3. 7036 sayıl İş Mahkemeleri Kanununun 3 maddesine göre hukukunda işçi ve işveren arasındaki yıllık izin ücreti, fazla çalışma (fazla mesai) ücreti, maaş vb. gibi işçilik alacakları ile ihbar tazminatı, kıdem tazminatı vb. gibi tazminatlardan kaynaklanan uyuşmazlıklar, işe iade davalarında, işçi ve işverenin birbirine hakaret ettiği durumlarda talep edilen tazminat talepleri, işyerinde iş malzemelerine veya mallara zarar verilmesinden kaynaklanan tazminat talepleri de önce arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır.
ARABULUCULUĞUN İHTİYARİ OLDUĞU UYUŞMAZLIKLAR :
Tarafların serbestçe tasarruf edebileceği uyuşmazlıklar genelde kamu düzenini ilgilendirmeyen, kamu kurumlarının haklarına zarar vermeyen uyuşmazlıklardır.
- Maddi ve manevi tazminat davaları
- Ticaret hukuku ve sigorta hukukuna ilişkin davalar
- Mirasta mal paylaşımı, muris muvazaası, miras hukukundan kaynaklanan saklı pay nedeniyle tenkis davası,
- Boşanmada mal paylaşımı, boşanma kararı kesinleştikten sonra maddi ve manevi tazminat talepleri, katkı veya katılma alacağına dair davalar,
- İş kazası nedeniyle maluliyet veya ölümden kaynaklanan tazminat, destekten yoksun kalma tazminatı,
- Gayrimenkul hukukundan kaynaklanan; vekaletname verildikten sonra vekilin görevini kötüye kullanılması nedeniyle açılan davalar, usulsüz tasarruf vb. gibi nedenlerle açılan tapu iptal ve tescil davası, gayrimenkule yapılan müdahalenin men-i (tecavüzün önlenmesi) davası, işgal tazminatı (ecrimisil) davası, önalım (Şufa) davası, ortaklığın giderilmesi/izale-i şüyu davaları, kat karşılığı inşaat sözleşmesi ve gayrimenkul satış vaadi sözleşmesi ile ilgili uyuşmazlıklar.
ARABULUCULUK HANGİ UYUŞMAZLIKLARDA UYGULANMAZ?
İdari yargı alanında tam yargı davaları, iptal davaları, vergi hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklar, iş hukukundan kaynaklanan hizmet veya iş kazasının tespiti davaları, aile içi şiddetten kaynaklanan uyuşmazlıklar, çocuğun velayeti, nüfus kaydının düzeltilmesi veya değiştirilmesi davası, ceza davalarında arabuluculuk uygulanmaz.